حقوق معلولان زیر بار زیرساختهای نامناسب شهری پایمال میشود
معلولان با شهر غریبه هستند
معلولان دل پردردی از وضعیت نامناسب فضاهای شهر دارند و زیر بار بیمهریها زجر میکشند و فضا را برای زندگی در شهر سخت میبینند و خواستار توجه مدیریت شهری به نیازهایشان هستند.
چندی پیش که برای بازدید از نمایشگاهی رفته بودم به خانمی برخوردم که با ویلچر برای دیدن نمایشگاه آمده بود. از پلهها که پایین می رفتم دیدم او همچنان بدون اینکه درخواستی کند مدتی را در جای خود ماند.
بالاخره یکی از آقایان که حراست نمایشگاه را به عهد داشت متوجه شد و او را از حدود 20 پله با شیب تند با سختی پایین آورد نگاهم با آن خانم که از خجالت چادرش را در صورت کشیده بود تلاقی کرد، انگار حس ناراحتیاش به من منتقل شده بود.
به راستی معلولان تا چه زمان دیگر باید برای داشتن خیابانها و معابر مناسب در انتظار بمانند! اینکه جانبازان و معلولان در شهر فراموش شدهاند، معلولان، عطای استفاده از شهر را به لقایش میبخشند، معضلات شهری گریبان جانبازان و معلولان را گرفته است، حقوق معلولان به عنوان شهروندان جامعه جدی گرفته نمیشود، ذهنم را به خود مشغول کرده بود.
در این مدت خود را یا ویلچرنشین دیدم یا نابینا یا ناشنوا؛ چند روزی است که از روی موزاییکهای زردرنگ مخصوص عبور نابینایان راه میروم برخی اوقات حس میکنم شاید مردم به من نگاه میکنند اما توجهی به نگاههایشان ندارم. میخواهم تا حد امکان از مسیر نابینایان بروم تا مشکلات آنان را از یاد نبرم و خود را به آنان نزدیک ببینم زیرا حادثه کسی را خبر نکرده و امکان این معلولیتها برای همه وجود دارد.
شبها بدون روشن کردن چراغی در خانه راه میروم، تایپ را نیز با چشم بسته تمرین میکنم.
سری به سایتها و مطالبی که برای معلولان نوشته شده زدم. حدود 68 سایت درباره مشکلات معلولان و وعدههای مسئولان خواندم و سپس به دنبال صحبت با معلولان و جانبازان رفتم. با "اسماعیل جعفری" جانباز 70 درصد همصحبت شدم که دو پا را کامل نداشت.
آروزی رفتن به مسجد
وی که 30 سال است ویلچر نشین شده است از سختیهای زندگی گفت که او را بیش از حد طبیعی فرسوده کرده بود و اینکه حدود 6 سال حسرت خواندن نماز جماعت را در مساجد محلهاش به دل داشته و با وجود اینکه سه مسجد در نزدیکی محل زندگیش بوده هیچ کدام راه عبور ویلچر را نداشته است.
جعفری ادامه داد که بالاخره با ساخت مسجد توسط یکی از خیرین و با لحاظ کردن یک رمپ، آرزویش محقق شده است.
با او همراه شدم، از کوچهها گذشتیم او با عبور از هر کوچه از روی پلهای عبور آب، ویلچر را بلند میکرد و دوباره بر زمین فرود میآورد.
به خانهاش رسید و نیرویش را در دستانش جمع کرد سرش را هم به جلو برد و دو یا سه بار روی پل بالا و پایین شد تا به داخل پیاده رو رفت. گفت که وضعیت خانهاش از خیابانها بدتر است و پلههای زیاد دارد و همسر و دو پسرش باید در همه زمینهها به او کمک کنند.
همراهی با یک معلول در شهر
با "زهرا ابراهیمی" تماس گرفتم که او هم بر اثر تصادف 7 سال است که روی ویلچر مینشیند. از او خواستم تا ساعتی را مقرر کند تا مشکلات مناسب سازی شهر را در کنارش حس کنم، زهرا گفت: ساعت 10 صبح مسیر بازار تا نگارستان اشراق در خیابان شهدا را طی کنیم.
موعد فرا رسید، ساعت 10 و 10 دقیقه بود که ابتدا خواستیم از خیابان، داخل پیاده رو پاساژ موسی بن جعفر(ع) شویم که تا 100 متر پایینتر موتورسیکلت پارک شده بود و مسیر ما را دورتر کرد، وارد پاساژ شدیم، حالا میخواستیم از پلهها بالا برویم یک پله، دو پله ... چهار پله بعد از یک دور زدن در پاساژ نوبت پایین آمدن بود که میترسیدم او را پایین بیاندازم که خودش گفت باید ویلچر را به صورت پشت رو پایین ببری.
چند متر پایینتر به بانک ملی مرکزی رسیدیم، ابتدا با دو پله مواجه شدیم و سپس با درب گردان که هیچ ویلچری نمیتوانست از آن داخل شود از او خواستم منتظر بماند تا من داخل بانک را ببینم. محیطی با میزهای بلند و پلههایی که اگر هم یک فرد ویلچری با زحمت فراوان میتوانست داخل شود، انجام کارش با مشکل مواجه میشد. بانک بدون کوچکترین مناسب سازی، آسانسور یا حتی یک رمپ معمولی بود.
از آنجا هم گذشتیم تا به حرم حضرت معصومه(س) رسیدیم تازه اینجا به این نتیجه علمی رسیدم که به سبب وجود دست فروشها و به تبع آن ازدحام جمعیت، جای عابر پیاده در خیابان است نه پیاده رو!!! چه رسد به ویلچریها.
به هر زحمتی بود به پاساژ قدس رسیدیم به نحوی که در اوایل فصل بهار گرما را کاملا احساس میکردم زیرا حرکت دادن ویلچر بخصوص هنگامی که شخصی روی آن نشسته باشد روی دست اندازها و در آن ساعت، آن گونه که فکر میکردم کار آسانی نبود.
من کجا با همراهی او میتوانستم حالش را درک کنم، چقدر سخت بود از همه علایق گذشتن، از آرزوها دل کندن و از هر چه برای ما ساده و قابل دسترس است صرف نظر کردن.
زمان برگشت رسیده بود 5-6 اتوبوس رد شد اما دریغ از یک اتوبوس مخصوص افراد ویلچری، تاکسیهای زرد رنگ طول خیابان را پشت سر هم طی میکردند اما یک نفر جلوی ما نگه نداشت، گفتم: این بیانصافی نیست. گفت: برای همه آنها نه، زیرا بیشتر تاکسیها دوگانه سوز هستند و با وجود سیلندر گاز، خودرو آنان جایی برای ویلچر ما ندارند.
ما هم پیاده رفتیم، با اینکه پل روی جوی آب بود اما موتورسیکلتها مانع بودند و من همچنان ناراحت به در و دیوار میزدم تا راهی را از میان انبوه موتورسیکلتها بیابم.
نگاه کردم شهر پر از تابلوهای توقف ممنوع، حمل با جرثقیل از ساعت 6 تا 22 و تابلوهای مخصوص پارک خودروی افراد معلول شده است.
جلوی درب بیمارستان کامکار، فروشگاه اتکا، چهار راه بازار، روبروی حرم حضرت معصومه(س) در کنار استقرار کانکس پلیس و روبروی پاساژ قدس تابلوها به چشم میخورند.
اما قدرت اجرایی قوی که مردم عادی در این مکانها پارک نکنند یا عدم وجود پارکینگ در این محدودهها عواملی بودند که خودروها و موتورسیکلتهای عادی جایی برای پارک معلولان نگذاشته بودند.
زهرا در حالی که از سختی و درماندگی که باید مسیرهایش را مدام میچرخانید سرخ شده بود، گفت: اوایل خیلی سخت بود، از بس چرخها را حرکت میدادم دستهایم زخم میشد و از رفتار برخی مردم ناراحت میشدم اما حالا این مسائل برای من دیگر تکراری شده است.
«آقا ببخشید»، «خانم ببخشید» و «اجازه دهید رد شویم» تکه کلامهای من شده بود و به دستهایش نگاه میکردم که مجبور بود کار پاها را هم انجام دهد و به نحوی زخیم شده بود که گویی ورم داشت.
1500 نابینا در قم
از مصطفی علیزاده، معاون توانبخشی سازمان بهزیستی قم، آخرین آمار معلولان و سالمندان قم را گرفتم. وی اظهار داشت: یک هزار و 150 نابینا و کم بینا، دو هزار و 750 ناشنوا و کم شنوا، 369 قطع نخایی و 500 سالمند زیر پوشش سازمان بهزیستی قم هستند.
با خود گفتم، توجه به معلولان مصداق عدالت اسلام است اما به نظر میرسد مشکلات معلولان آن چنان که باید دغدغه مسئولان نیست و حقوق معلولان در شهر، در کتاب قانون و در لابلای روزنامهها خاک میخورد.
گویی زیر ساختهای شهری معلولان را به زیر بردهاند و درعمل شهرها پر از تابلوی عبور ممنوع برای معلولان شده و جایی برای عبور ویلچرها در پیچ وخم پیاده روها نیست.
معلولان در زمینههای مختلف اجتماعی و اقتصادی در چنبره مشکلات گرفتارند، محیط شهری معلولان را در ایران خانه نشین کرده و مردم هم به غلط تصور میکنند که تعداد افراد معلول در جامعه کم است.
طبق آمار بهداشت جهانی، بیش از 600 میلیون معلول در دنیا و بیش از 3 میلیون معلول در ایران هستند و در استان قم بیش از 24 هزار و 500 معلول از سوی بهزیستی پذیرش شدهاند.
مناسب سازی تردد معلولان وظیفه همه دستگاهها است
مدیرکل بهزیستی استان قم در گفتگو با خبرنگار مهر، با تاکید بر اینکه مناسب سازی تردد معلولان وظیفه همه دستگاهها است، اظهار داشت: طبق قانون تمامی دستگاهها بخصوص دستگاههای دولتی موظفند شرایط ورود جانبازان و معلولان را به سازمان متبوعشان به راحتی فراهم کنند.
ابراهیم حاجی مظفری ادامه داد: در این میان برخی از سازمانها تأثیر و نقش بیشتری دارند به عنوان مثال شهرداری خیلی میتواند در این امر موثر باشد و اگر به تنهایی نسبت به مناسب سازی اقدام کند بیش از 75 درصد مشکلات مناسب سازی شهر برای معلولان حل خواهد شد.
وی افزود: شهرداری در امر مناسب سازی مسئولیت چندین برابر دارد و قانون هم مسئولان شهرداری را موظف کرده در صدور پروانههای ساختمانی و ارائه پایان کار به ساختمانهایی که مناسب سازی نشدهاند اهتمام ورزند و از تمامی سازندگان بخواهد و آنان را برای این امر توجیه کند.
مدیرکل بهزیستی قم گفت: خیابانها، معابر، اماکن عمومی، بوستانها و سازمانهای خدمت دهنده در شهر اگر اصلاح شود افراد کم توان و ناتوان میتوانند به راحتی تردد کنند و امور شخصیشان را خود انجام دهند.
وی با بیان اینکه پیگیریها و اقداماتی انجام شده اما عقب ماندگیها بسیار است و توجه جدی و همت والایی میخواهد تا کمبودها جبران شود، اظهارداشت: کم توجهیهای بسیار زیاد در گذشته و کم لطفیهای فعلی سبب شده تا مناسب سازی به نحو مطلوب در استان قم آن گونه که باید اتفاق نیفتد.
حاجی مظفری گفت: 15 درصد افراد جامعه از نبود مناسب سازی رنج میبرند که این امر سبب شده تا تواناییهای این افراد به طور مطلوب در شهر قابل ارائه نباشد.
وی به تشریح وظایف سازمانهای مربوطه پرداخت و گفت: مناسب سازی مساجد، اماکن زیارتی، قبرستانها در حوزه کاری سازمان اوقاف و امور خیریه است و این افراد اهل نماز و طاعت و خواستار زیارت امامزادگان هستند اما وضعیت مناسب سازی این اماکن مطلوب نیست و افراد معلول عنایت این اداره کل را خواستارند.
مدیرکل بهزیستی قم در ادامه درخواست کرد: سازمان علوم پزشکی روی مناسب سازی کلیه بیمارستانها، درمانگاهها، داروخانهها، کلینیکهای تخصصی و خدمات پزشکی و مطبها نظارت کند تا این افراد بتوانند به سهولت در این مکانها حضور یافته و پیگیر درمانشان باشند.
وی اضافه کرد: در مرحله بعد دانشگاهها و مراکز آموزشی به نحوی در ساخت و ساز مکانها نظارت کنند تا این افراد بتوانند همانند سایرین کسب علم کنند.
حاجی مظفری اظهار داشت: اداره کل ورزش و جوانان عنایت کند تا این افراد بتوانند به سالنهای ورزشی دسترسی داشته و در رشته مورد علاقه خود فعالیت کنند.
وی همچنین گفت: مجمع صنفی اصناف باید شرایطی فراهم کند تا افراد معلول بتوانند به مراکز تجاری رفت و آمد داشته باشند.
مدیرکل بهزیستی قم با تشکر از خدمات تولیت حرم مطهر حضرت معصومه(س) طی چند سال اخیر، گفت: توجه خوبی به امر مناسب سازی این مکان شده، اما معلولان و زائران با مشکلاتی به منظور دسترسی به ضریح، صحنها، کفش داریها و سرویسهای بهداشتی مواجه هستند و توجه بیشتری را خواستارند.
وی ادامه داد: در مسجد مقدس جمکران هم اقداماتی شروع شده اما فاصله تا آنچه باید باشد زیاد است و انتظار بیشتری داریم.
حاجی مظفری گفت: همین طور سایر دستگاهها و مردم باید به جانبازان و معلولان و افراد ناتوان توجه کنند.
با توجه به مشکلات جانبازان و معلولان باید گفت همه مردم حق دارند از ظرفیتهای شهر استفاده کنند و نباید عدهای از امکانات شهری محروم باشند و مناسب سازی محیط شهری امکان دسترسی به انواع خدمات ضروری را برای کلیه افراد جامعه فراهم میکند مناسب سازی محیط شهری استقلال معلولان را افزایش داده و از نیامندی آنان به کمک دیگران میکاهد.
مناسب نبودن معابر شهری و اماکن عمومی بحثی فراگیر است و شاید نخستین مشکلی باشد که تنها به استان، شهر یا محدوده خاصی مربوط نمیشود.
استاندارد نبودن پلههای برخی اماکن عمومی و پهنای زیاد جویهای آب یا نبود پل بر روی آنها، هم سطح نبودن مبلمان شهری بویژه پیاده روها با خیابان، عدم نصب صحیح عابربانکها که برای استفاده از آن گاهی باید چند پله را بالا رفت از جمله مشکلات معلولان است.
بیشتر بوستانها، ادارات، مساجد، مدارس و مراکزخرید آسانسور یا رمپ ندارند و در برخی موارد با شیب غیراستاندارد و تند است که آن هم بلای جان معلولان شده و وجود چالهها و پستی و بلندیها در سطح شهر از جمله مشکلاتی است که در عمل راه دسترسی معلولان به این مکانها را غیر ممکن ساخته و این شرایط باعث شده تا آنان در خانههای خود حبس شوند.
............................
فاطمه محمدی