نامه دفتر فرهنگ معلولین به رئیس جمهور محبوب جناب دکتر حسن روحانی

به مناسبت انتشار منشور حقوق شهروندی توسط رئیس جمهور و جایگاه معلولیت و معلولین در این منشور
متن پیش‌نویس منشور حقوق شهروندی امروز (۵ آذرماه ۱۳۹۲) همزمان با گزارش یکصد روزه رئیس محترم جمهور جناب دکتر حسن روحانی ساعت ۱۰ تا ۱۱ شب در کانال یک صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران منتشر شد. البته این متن در سایت ویژه رئیس جمهور یعنی www.president.ir منتشر شد. این متن که منشور حقوق شهروندی و به عبارت ساده‌تر وظایف و خدمات دستگاههای حکومتی و دولتی در برابر مردم است. برای اولین‌بار در تاریخ ایران، یکی از مقامات عالی رتبه اذعان و اقرار به وظایف خودش و مأمورین تحت فرمانش می‌نماید. گویا تا پیش از این حاکمان فقط از مردم توقع داشتند؛ و آنان از مردم انجام خدمات و تعهدات مطالبه می‌کردند؛ از مردم می‌خواستند مالیات بپردازند، در حمایت از حاکمیت تظاهرات کنند و ده‌ها کار دیگر از مردم مطالبه می‌کردند بدون اینکه خودشان را متعهد به خدمت و اجرای وظایف بدانند.
آری امام همام شیعیان، امام علی(ع) به صراحت دولتمردان را موظف می‌دانست و در مواضعی از نهج‌البلاغه به ویژه در فرمان به مالک اشتر وظایف حاکمیت را بیان کرده است. اینک دکتر حسن روحانی با تأسی از آن امام،‌ وظایف مسئولین و مدیران در رده‌های مختلف را تبیین نمود.
البته فقط بخشی از این منشور منتشر شده و در عنوان آن چنین آمده (گام اول: اصول کلی، برنامه و خط مشی دولت). اما جایگاه معلولین در این منشور چگونه است. دفتر فرهنگ معلولین به عنوان یک نهاد مردمی نگاه اجمالی دارد به جایگاه معلولیت و معلولین در این منشور. معلولین ایران زمین از نظر کمی و آماری جمعیت انبوهی را تشکیل می‌دهند و برخی جمعیت آنان را تا هفده درصد و حداقل ده درصد برشمرده‌اند.
یعنی جمعیت کسانی که مادرزاد یا بر اثر تصادف جاده‌ای و حوادث شغلی یا علل دیگر ناتوان شده‌اند، ۷ تا ۱۱ و نیم میلیون دانسته‌اند. اینان ناشنوا، کم‌شنوا، نابینا، کم‌بینا، ناتوان حرکتی از ناحیه دست و پا و ستون فقرات و بالاخره ناتوان ذهنی‌اند. متأسفانه با ظهور بیماری های صعب‌العلاج و لاعلاج و بحران تغذیه و تأثیرات آن در توانایی‌های جسمی و روحی، مشکلات موجود در جاده‌ها و خودروها و پایین بودن شاخص‌های ایمنی کار در مشاغل و دیگر علل و عوامل، روز به روز به آمار معلولین افزوده می‌شود. مهم اینست؛ امروزه در دنیای پیشرفته به معلولین به چشم یک عنصر ناتوان و ذلیل و گوشه‌نشین نگاه نمی‌شود بلکه آنان را سرمایه ملی و دارای استعدادهای خاص و خارق‌العاده می‌دانند که توانایی‌های آنان منحصر به فرد است.
از اینرو جا داشت جناب آقای حسن روحانی فصل ویژه‌ای برای معلولین گشوده و به مسائل و معضلات این قشر گسترده اجتماعی بپردازد. قشری که از یک نظر از همه اقشار جامعه نماینده دارد زیرا پزشک معلول داریم، کشاورز، بازاری،‌ طلبه، دانشجو و دیگر اقشار معلول داریم. از جهت دیگر معلولین امروز تا مراتب عالی در ورزش، در پزشکی، در استادی دانشگاه، در دروس حوزوی، در خلاقیت صنعتی و غیره پیش رفته‌اند.
 جناب آقای رئیس جمهور این متن که بیست صفحه است، فقط در دو مورد، کلمه معلولان (صفحه ۱۱) و معلولیت (صفحه ۳) را به کار برده است. البته در یک‌جا، واژه‌ی گروههای آسیب‌پذیر (ص۱۰)، در یک‌جا کودکان آسیب‌پذیر (ص۱۳) و در دوجا توانمندسازی (ص۱۰ و ۱۱) استفاده شده است. ضمن تشکر از جنابعالی که به فکر این قشر مظلوم بوده‌اید، امّا به هیچ وجه ابعاد و مسائل و مشکلات حقوقی شهروندی آنان در فاز کلیات و خط مشی بیان نشده است و امید هست به حقوق این قشر فرهیخته اما مظلوم توجه جدی شود.
رئیس محترم جمهوری، معلولین ایران زمین حضرتعالی را انسانی شریف، مؤمن، فرهیخته و دلسوز دانسته و به همین دلیل مؤسسه‌ها و مراکز معلولین در سراسر کشور از موفقیت‌های حضرتعالی در انتخابات و دیگر توفیق‌های آن جناب مسروراند. مشکلات و موانع شما را درک می‌کنیم و نمی‌خواهیم در این شرایط سخت بر مشکلات بیفزاییم. فقط هدف اینست که در این منشور جایگاه حقوقی معلولین مشخص شود. دفتر فرهنگ معلولین چند پیشنهاد تقدیم می‌نماید:
۱- مناسب است برای تدوین بخش معلولین این منشور از خود معلولین و مؤسسات معلولیتی استفاده فرمایید. اگر اجازه بفرمایید، دفتر فرهنگ معلولین مؤسسه‌های معلولین را دعوت و در یک نشست یک‌روزه دیدگاه‌های آنان را جمع‌آوری و پیش‌نویس این بخش را تدوین و تقدیم حضرتعالی نماید.
۲- مناسب است یک بخش مستقل شامل کلیات، انواع معلولین و طبقه‌بندی آنان و نیز حقوق هر کدام، تدوین گردد.
معلولین شامل چهار گروه عمده یعنی نابینایان، ناشنوایان، ناتوان حرکتی و توان‌خواهان ذهنی است. هر کدام اقتضائات و حقوق ویژه‌ای مطالبه می‌کنند. از اینرو لازم است در بخش کلیات، در یک بند تقسیم‌بندی آنها مطرح، آنگاه در چهارفصل به حقوق هر کدام مستقلاً پرداخته شود.
۳- قرآن کریم نسبت به همه متون مقدس، جدی‌تر به دفاع از معلولین پرداخته است. یک سوره در دفاع از نابینایی به نام عبدالله ابی ام مکتوم نازل شده است. منظور سوره عبس است که برخی مفسرین، آن را سوره اعمی نامیده‌اند. مناسب است در طلیعه بخش مرتبط به حقوق معلولین، این سوره آورده شود.
۴- همانطور که شعر فارسی بنی آدم اعضای یکدیگرند در ورودی سازمان ملل حک شد، سخن امام علی(ع) و نیز سخن امام حسین(ع) درباره معلولین آنچنان زیبا است که صلاحیت نصب در سر در یونسکو و دیگر سازمان‌های مدافع حقوق معلولین را دارد. دفتر فرهنگ معلولین این سخنان را در قابی تقدیم جنابعالی می‌نماید و امیدواریم در محلی نصب فرمایید که نصب‌العین روزانه باشد.
نیز این دو سخن را اینجا هم برای استحضار عمومی می‌آوریم:

فرمان امام علی(ع) به مالک اشتر درباره معلولین:
آنگاه در خصوص طبقه گرفتار و محروم جامعه، که همه درها به روی آنها بسته است به تو هشدار می‌دهم؛ این طبقه عبارتند از: فقیران، نیازمندان، افراد زمین‌گیر، خاطر پریشان‌ها یا دردمندان. همانا گروهی از این طبقه، خویشتن داری کرده، اما گروه دیگر به گدایی اقدام کرده‌اند. پس به خاطر خدا پاسدار حقّی باش که خداوند برای این طبقه معیّن فرموده است: بخشی از بیت المال، و بخشی از غلّه‏های زمین‏های غنیمتی اسلام را در هر شهری به این طبقه اختصاص ده. زیرا تفاوتی بین خودی و غیر خودی نیست و دورترین مسلمانان همانند نزدیک‏ترین آنان سهمی مساوی از بیت المال دریافت می‌کنند. مبادا سر مستی حکومت تو را از رسیدگی به آنان باز دارد، بلکه همواره در فکر مشکلات آنان باش و به آنان اخم مکن. به ویژه کسانی که از چشم‌ها دوراند و در منظر و مرئی نیستند، اولویت داشته و بیشتر سزاوار رسیدگی می‌باشند، چون دیگران آنان را کوچک می‏شمارند و کمتر به تو دسترسی دارند. برای این گروه، افرادی مطمئن، خدا ترس و فروتن را انتخاب کن تا درباره آنان تحقیق و مسائل را به تو گزارش کنند. نیز پیوسته از آنان دلجویی کن چون مسئولیتی سنگین بر دوش زمامداران است. پس بخشی از وقت خود را به کسانی اختصاص ده که به تو نیاز دارند، و شخصاً به امور آنان رسیدگی کن، و در مجلس عمومی با آنان بنشین. سربازان و یاران و نگهبانان خود را از سر راهشان دور کن تا بدون اضطراب با تو سخن بگویند. من از رسول خدا(ص) بارها شنیدم که می‌فرمود «ملتی که حقوق ناتوانان را از زورمندان، بدون ترس و لرز نتواند بازستاند، رستگار نخواهد شد». پس درشتی و سخنان ناهموار آنان را تحمل کن. البته اگر اموری را نتوانستی مهیا کنی با مهربانی، معذرت خواهی کن. (نهج‌البلاغه، عهدنامه مالک اشتر، فراز هفتم، ترجمه مرحوم محمد دشتی)

سخن امام حسین(ع) درباره معلولین:
ای مردم مشاهده می شود که بدون بیم و نگرانی پیمان‏ خود را با خداوند شکسته اید؛ در حالی که از نقض تعهدات پدران خود هراسناک هستید، اما پیمان خودتان با رسول خدا و التزام به فرامین آن حضرت را عملاً معتبر نمی شمارید. به همین دلیل نابینایان و ناشنوایان و معلولین در شهرها پشتیبان و یاور ندارند و به امور آن‏ها رسیدگی نمی‏شود.
ای مردم به اندازه شرایط و موقعیت خودتان، برای معلولین احساس مسئولیت نکرده و تلاش نمیکنید؛ اگر توانایی هیچ کاری ندارید، حداقل از خادمان معلولین‌ تشکر نمایید. (تحف العقول، ص۲۳۷)

مردم مسلمان و مؤمن بدانند رئیس جمهوری انتخاب کرده‌اند که عامل به سخنان ائمه(ع) و رهبران دینی است و در زمینه معلولین هم دستورات بزرگان دین را راهنمای عمل خود دانسته است. به همین دلیل در قلوب همه مردم، از جمله معلولین جای دارد.
در پایان مجدداً از زحمات یکصد روزه جنابعالی متشکریم و همواره آرزوی موفقیت برای حضرتعالی می‌نماییم.

دفتر فرهنگ معلولین/ محمد نوری/ ۶ آذر ۱۳۹۲
منبع: دفتر فرهنگ معلولین