هدفمندی یارانهها خدماتگیرندگان بهزیستی را دوبرابر کرد
سازمان بهزیستی با گستردکی بالایی در ارایه خدمات خود به اقشار محروم و ضعیف جامعه رو به رو است. هر چه به وسعت این سازمان افزوده میشود بر کوه مشکلات فراروی آن نیز به این نسبت اضافه میشود و این در حالی است که به گفته برخی از کارشناسان تداخلهای شدید در کارکردهای این مجموعه و مجموعههای مشابه آن مانند کمیته امداد و هلال احمر نیز وجود دارد.
معاون مشارکتهای مردمی سازمان بهزیستی درگفت وگو با آرمان به بخشی از این مشکلات اشاره میکند و میگوید، نیازمند یکپارچه سازی اطلاعات بین بخشی دستگاههای خدمات رسان از وضعیت مددجویان هستیم تا عدالت در خدمات دهی به نیازمندان جامعه رعایت شود.حسین بدخشان در این گفتوگو به موضوع هدفمندی یارنهها و تاثیر آن در نحوه خدمات رسانی به جامعه معلولان هم اشاره میکند و مدعی است: طرح هدفمند شدن یارانهها خدمات گیرندگان بهزیستی را دو برابر کرده است.
درحالی سومین سالگرد اجرای طرح هدفمندی یارانهها را سپری کردیم که کنکاش در حوزه اجتماعی و تاثیرات اجرای این طرح از سوی کارشناسان نشان میدهد که دستگاههای خدماتی و حمایتی با افزایش تعداد مراجعان و نیازمندان به حمایت روبهرو شدهاند و از اینرو، آنان معتقدند که این طرح نتوانست حمایت اجتماعی داده شده از سوی طراحان آن را عملی کند، آیا این موضع را در حوزه بهزیستی تائید میکنید؟
در اینکه آیا طرح هدفمندی یارانهها دارای تاثیرات مثبت و منفی بوده است باید آن را در جای خود مورد بررسی قرار دارد ولی، همانگونه که اشاره کردید این طرح برای سازمانهای خدماتی و حمایتی مانند بهزیستی دارای اثرات اجتماعی بسیاری بود بهگونهای که در مقطع ابتدایی اجرای این طرح و ماههای آغازین آن، شاهد کاهش چشمگیر تعداد مراجعان به بهزیستی بودیم بهگونهای که بر اساس آمارهای ارائهشده از سوی استانها، تا قبل از اجرای هدفمندی یارانهها روزانه بهصورت میانگین دوهزار و 500 نفر درکشور به این سازمان مراجعه و خواهان دریافت حمایت بودند که پس از اجرای طرح هدفمندی، این افراد به یکهزار و 500 نفر کاهش یافت که این موضوع سبب شد سازمانی مانند بهزیستی بتواند بهصورت مطلوبتر خدمات خود را به افراد ارائه کند.
ولی با گذشت مدتی از اجرای هدفمندی یارانهها، اثرات طرح رو به کاهش گذاشت بهگونهای که نهتنها تعداد درخواستکنندگان دریافت خدمات از بهزیستی کاهش نیافت بلکه، این رقم با افزایشی مواجه شد که کار را برای این سازمان در خدماترسانی سخت کرد. بهگونهای که اینک این تعداد به 5 هزار مراجعه در روز رسیده است. از سوی دیگر، با وجود فشارهای ایجادشده اقتصادی، بهدلیل برنامهریزی صورتگرفته تلاش شد نسبت به حفظ خیران در این سازمان در جلب این گروه به استمرار حمایت از نیازمندان اقدام شود که برخلاف سایر سازمانها و بخشهای امدادی، موفق شدیم نسبت به نگهداری از این افراد اقدام و خوشبختانه با افتی از نظر تعداد خیرین روبهرو نشدیم.
با این وجود، بهزیستی اعتبارات بیشتری نسبت به سالهای قبل دریافت کرده بود. آیا این افرایش تعداد مراجعهکننده میتوانست مشکلی ایجاد کند؟
اعتبارات بهزیستی در این سالها از رشد برخوردار بود ولی وجود برخی تعهدات و گستردگی بالای جامعه هدف سبب شده بود که این مبالغ پاسخگوی همه نیازها نباشد و نتوانیم آنگونه که باید به مراجعهکنندگان خود خدمات ارائه کنیم به همین دلیل، بر اساس اولویتها نسبت به حمایت از افراد اقدام و عدهای در پشت نوبت باقی بمانند تا درصورت خروج و توانمندشدن و عدهای از چرخه حمایتی بهزیستی، افراد جدید جایگزین شوند که این اقدام همچنان نیز ادامه دارد.
یکی از مباحثی که در دولت گذشته درمورد آن مانور زیادی داده شد موضوع مسکن و ایجاد خانه برای گروههای نیازمند بود. یکی از این گروهها مددجویان بهزیستی بودند، اخیرا یکی از مدیران جامعه معلولان گفته بود که در قالب طرحهای مسکن تنها دو درصد معلولان صاحبخانه شدهاند، پس موضوع حمایت از معلولان در این بخش چه شد؟
این رقم را که گفته میشود تنها دو درصد جامعه معلولان خانهدار شدهاند را قبول ندارم، شاید نظر گوینده این موضوع این بوده است که دو درصد از اعضای جامعهای که او مسئولیتش را بر عهده دارد در قالب این طرحها خانهدار شدهاند که ممکن است این رقم درست باشد. ولی، بر اساس آمارهایی که قابل استناد است به جرات میگویم که بیش از 15 درصد جامعه معلولان کشور که در طرحهای مسکن ثبتنام کردهاند صاحبخانه شده و بخش دیگری نیز در انتظار تکمیل واحدهای خود هستند.
استناد شما چیست؟
بر اساس آمار موجود، در طرح مسکن و در قالب سامانه ایجادشده، 180 هزارنفر ثبتنام شدند که این افراد شامل زنان بیسرپرست، معلولان و نیز برخی دیگر از اقشار تحت پوشش حمایتهای بهزیستی میشوند که برای آنان در قالب تفاهمنامه همکاری سهجانبه میان بهزیستی، بانک مرکزی و وزارت راه و شهرسازی تفاهمنامهای برای ارائه تسهیلات ارزانقیمت با کارمزدهایی بین چهار تا هفت درصد پیشبینی شد که از این تعداد یکچهارم افراد ثبتنام کرده موفق شدند در خانههای خود سکونت پیدا کنند.
ولی بسیاری میگویند که نتوانستهاند خانههای خود را تحویل بگیرند!
حجم مطالبات و افراد تحت پوشش بهزیستی بالاست و توان این سازمان برای ارائه خدمت به همه آنان محدود است و براین اساس، اولویت بهزیستی بر اساس برنامهریزیها با کسانی است که در این سازمان و سامانه رصد آن دارای پرونده بوده و کارت عضویت دارند ولی، افرادی که در این سازمان پرونده ندارند نیز دارای حق هستند و باید از این دسته نیز حمایت صورت گیرد اما، با توجه به کمبود منابع اعتباری صرفا در هنگامی قادر خواهیم بود که به این گروه خدمات ارائه کنیم که اعتبار دراختیار داشته باشیم و درصورتی که این مبالغ اختصاص نیابد امکان ارائه خدمت به این قشر را نیز نخواهیم داشت که برای افزایش اعتبار رایزنیهایی صورت و درنهایت بودجه سازمان در لایحه سال آینده نسبت به سال قبل 28 درصد افزوده شده است. ضمن اینکه، در حوزه مسکن معلولان، تنها بخشی در بهزیستی بودهایم که 82 درصد منابع ریالی معادل 250 میلیارد ریال اختصاص یافت وعلاوه بر آن 20 میلیارد ریال دیگر نیز درحال اختصاص است که با این وجود همچنان اعتبار و کمبود آن مشکلی است که سبب شده است چنین صحبتهایی وجود داشته باشد.
تاکنون چه تعداد واحد مسکونی به مددجویان تحت پوشش خود تحویل دادهاید؟
درحال حاضر180 هزار نفر در کشور مددجوی واجد شرایط و ثبتنام شده برای تامین مسکن داریم که از بدو تاسیس سازمان بهزیستی تا سال 89، تنها سه هزار واحد مسکونی برای این قبیل مددجویان درکشور احداث شده است ولی، با حمایتهای صورتگرفته در سالهای 89 تا 92، مجموعا 35 هزار واحد مسکونی جدید ویژه مددجویان تحت پوشش بهزیستی احداث و به آنان تحویل داده شد و به همین تعداد نیز واحد در مراحل مختلف ساخت و آمادهسازی قرار دارد که با اجرای این طرحها که در قالب پروژههای مسکن مهر، مشارکتی، خیرساز و نهضت مسکن احداث شده است 76 هزار واحد درحال ساخت و یا تحویل است. هرچند برای رسیدن به نقطه مطلوب نیازمند آن هستیم که با استمرار برنامههای احداث مسکن، نسبت به ساخت 140 هزار واحد دیگر اقدام کنیم تا بتوانیم نیازها را بهصورت مطلوب پاسخ دهیم.
اما همین واحدهای احداث شده با مشکلاتی از جمله مناسبسازی نشدن آنان برای تردد معلولان و یا احداث در مناطق دوراز شهر قرار دارند که مورد اعتراض این افراد است.
ما نیز قبول داریم که برخی از طرحهای اجراشده مسکن درقالب مهر، در مناطقی احداث شده که از دسترس دور هستند و یا فاصله زیادی با شهرها دارند که این موضوع ناشی از اجرای دیرتر طرح نهضت مسکن مددجویان بهزیستی بود که زمینهایی که دراختیار بهزیستی قرار داشت دراین مناطق واقع شده بودند ولی همانطور که میدانید این طرح برای اقشار کمدرآمدتر ومحروم جامعه در نظر گرفته شده که درآن بهای زمین که 50 درصد از بهای قیمت تمامشده مسکن را شامل میشد ازسبد هزینههای خانوارهای مشمول حذف شد و با توجه به اینکه زمینهایی که امکان اجرای این طرح در آنها وجود داشت در مناطق دور از دسترس در برخی از شهرها قرار داشت با این مشکل روبهرو شدیم. در زمینه مناسبسازی واحدها برای تردد معلولان نیز، بر اساس قوانین موجود درکشور، در احداث واحدهای مسکونی باید قوانین مناسبسازی تردد معلولان اجرایی شود و در واحدهای مسکن مهر احداث آسانسور بهعنوان یک الزام پیشبینی شده است که نظارت بر اجرای آن برعهده سازمان مسکن و شهرسازی، شهرداری و بهزیستی است و درصورت کوتاهی در این بخش مدیران بهزبستی موظف به پیگیری موضوع و درصورت نبود آسانسور، تغییر واحد مسکونی معلول به واحدی مناسب هستند ضمن اینکه الزام دستگاههای مسئول به رعایت قوانین در این زمینه مورد تاکید قرار داشته و در این راستا کمیتهای در سازمان بهزیستی تشکیل و در آن به این موارد بهصورت خاص رسیدگی میشود تا معلولان مشکلی در این خصوص نداشته باشند و یا مشکلاتشان به حداقل برسد.
شما گفتید که از نظر تعداد خیران حامی با کاهشی در تعداد آنها روبهرو نبودهاید، ولی به نظر میرسد در برقراری ارتباط با خیران و بهرهگیری از این قشر بهخوبی عمل نشده است، چرا چنین موضوعی در بهزیستی نقطهضعف آن است؟
این موضوع را قبول دارم که در بهزیستی نتوانستهایم از ظرفیت بزرگ و بالای خیران بهخوبی استفاده کنیم که این موضوع را ناشی از وجود کماعتمادی آنان به عملکردها میدانم، چراکه اعتقاد دارم خیران باید بدانند ذرهذره کمکهای آنان در چه بخش و چگونه هزینه میشود وچه تاثیری در جامعه دارد ولی، به هر دلیلی در گذشته اعتماد میان بهزیستی و خیران خدشهدار شده بود که تلاش داریم برای بازسازی و ایجاد دوباره این اعتماد بهگونهای عمل شود که خیران در اجرای برنامهها مشارکت و نظارت جدی داشته باشند و درهر زمینهای که خود علاقه دارند و به هر شکل کمک خود را ارائه کنند و محدودیتی در انجام این کار نداشته باشند تا میزان اعتماد آنان به بهزیستی افزایش یافته و بتوانیم از حضور و ظرفیت آنها به بهترین شکل بهرهبرداری کنیم. موضوعی که با اجرای برنامههای اعتمادساز میتوان منجر جامعه هدف این سازمان را منتفع کرد.
برای ایجاد اعتماد چه کردهاید؟
تبیین برنامههای بهزیستی و تشریح جامعه هدف آن به خیران یکی از برنامههای انجام شده در این بخش بوده است و ازسوی دیگر، ایجاد مجامع خیرین وبرقراری ارتباط چهره به چهره با آنان از رویکردهایی بود که دراین راستا به انجام رسید که تاکنون در این بخش موفق شدهایم علاوه بر تهران نسبت به راهاندازی جوامع خیرین در 25 استان نیز اقدام و 90 درصد ازخیران مدرسهساز کشور را با تشریح وضعیت فعلی، در این مجامع سازماندهی و ازحمایت آنان بهرهمند شویم که این خود گام بزرگی برای از بین رفتن کماعتمادی خیران نسبت به این سازمان است.
یکی از مشکلاتی که امروز در جامعه با آن برخورد میکنیم، تعدد دستگاههای حمایتی و دریافت بودجه هر یک از این دستگاهها با شعار حمایت از نیازمندان است، اما با وجود این دستگاهها و اعتبار اختصاصیافته به آنان مردم شاهد کاهش تعداد افراد نیازمند نیستند چرا این موضوع یکبار برای همیشه حل نمی شود؟
به عملکرد همه دستگاهها در این بخش احترام میگذاریم ولی معتقدیم در برخی از حوزههای تخصصی نیازمند کار بهصورت فنی و علمی هستیم و مجموعههایی مانند کمیته امداد بهدلیل اینکه دارای تخصص و تواناییهای علمی مانند نیروهای بهزیستی نیستند در این حوزه ورود کرده و فعالیت میکنند که با احترامی که به این فعالیتها داریم و هماهنگیهایی که بهصورت مستمر با این نهاد داریم، معتقدیم سازمانی مانند بهزیستی که از بدو تولد تا مرگ به افراد نیازمند درحال ارائه خدمت است باید بهصورت تخصصی در این حوزه ورود کرده و به افراد خدمات مورد نیاز آنان را ارائه کند.
بارها دیدهایم که یک نیازمند در فهرست حمایتی چندین دستگاه خدماتی و حمایتی قرار دارد بهگونهای که یک فرد در سرشماری نیازمندان گاه تا سه بار مورد شمارش قرار میگیرد برای حل این موضوع قائل به این هستید که نیازمند ایجاد سازوکاری روشن و مدون برای شناسنامهدارکردن همه نیازمندان برای ارائه خدمات تخصصی به آنها بر اساس نوع نیازشان هستیم؟
اجرای این موضوع یکی از دغدغههای ما و کسانی است که علاقه دارند بهصورت مشخص و عادلانه به افراد خدمات حمایتی ارائه شود و از اینرو در سازمان بهزیستی همه افراد دارای کارت و مشخصات کامل هستند و نوع خدمتی که به آنان در این سازمان ارائه شده است به سهولت در دسترس است ولی بهدلیل نبود ارتباط بین بخشی میان سازمانها ونهادهای حمایتی با یکدیگر شاهد هستیم یک فرد در مقاطع مختلف از چند سازمان خدمت دریافت میکند که میطلبد، برای جلوگیری از ادامه این روند سازمانها و نهادهای حمایتی با اتصال دادههای اطلاعاتی خود با یکدیگر نسبت به ایجاد شبکهای واحد برای شناسایی نیازمندان اقدام کنند تا مشخص شود سهم افراد از حمایتها به چه میزان بوده و چند درصد افراد جامعه مشمول دریافت خدمات از این سازمانها بودهاند. معتقدم باید تکلیف مددجو در اینکه باید به چه سازمانی برای رفع نیاز خود مراجعه کند مشخص شود که این مهم با تخصصیسازی و هدفمندکردن برنامههای حمایتی قابل اجراست ولی بهنظر نمیرسد برنامهای در کوتاهمدت برای اجرای این مهم در دستور کار باشد تا این موضوع نیز به سرانجام برسد. هرچند در کنار آن عرق سازمانی و تعهد افراد به مجموعههای خود نیز یکی دیگر از موانع پیش روی اجرای این موضوع است.
سازمان بهزیستی یک سازمان پرعائله و بدون منبع درآمدی پایدار و تنها متکی به اعتبار دولتی و منابع خیران است و مانند کمیته امداد، فعالیت اقتصادی ندارد. چرا به این جنبه کار در بهزیستی توجه کافی نشده و در این زمینه آنطور که باید تحرکی نشان داده نمیشود؟
درگذشته سازمان بهزیستی با اجرای برخی فعالیتها وارد فعالیتهای اقتصادی شد که فرجام خوشایندی نداشت واز اینرو، مسئولان بهزیستی با احتیاط به این بخش مینگرند و برنامهای برای ورود دوباره به این حیطه در دستور کار ندارند و معتقدند که فعالیتهای اقتصادی باید از سوی تجار و اقتصاددانان به انجام برسد. اما، تلاش شده است با برخی برنامههای جدید نسبت به ایجاد درآمدهای پایدار برای بهزیستی اقدام شود که از آنجمله هدایت خیرین به سرمایهگذاری در بورس از مهمترین فعالیتها بود که در این راستا، با سرمایهگذاری خیرین دربورس تهران دو شرکت فعال در حوزه ساخت و ساز تشکیل و دارای سرمایهای 35 میلیارد ریالی شد که بهزیستی به عنوان سهامدار اصلی آن سود حاصل از این فعالیتها را در بخشهای وقفشده سرمایهگذاران هزینه میکند که سبب ایجاد درآمد پایدار برای نیازمندان شده است. ضمن اینکه در کنار این طرح، استفاده از سیستمهای جدید مانند تلفنبانک، تلفنهمراه و کمکهای نقدی قابل پرداخت از طریق آن نیز مورد توجه بوده است.
اما بهنظر میرسد حجم این کمکها نباید چشمگیر باشد.
با استفاده از این روش توانستهایم بخشی از نیازهای معلولان و نیازمندان را به اقلام مورد نیازشان برطرف کنیم. بهعنوان نمونه، از طریق کمکهایی که مردم بهوسیله خط ایرانسل و همراه اول خود به بهزیستی کردهاند، افرادی که نیازمند حلزونی بودهاند را برطرف و نیاز افراد را بهروز تامین کنیم که این نشاندهنده موفق بودن این طرح در جلب منابع خیران بوده است.
همه بخشهای کشور در سالهای اخیر بهدلیل تحریمها دچار مشکلاتی شدند، تحریمها چه تاثیری در فرایند فعالیتهای بهزیستی و جلب کمکهای خارجی داشته است و چه برنامهای برای بیاثرکردن این مشکلات در بهزیستی طراحی شد؟
از یکسو، با وقوع تحریمها ما نیز با مشکلاتی در برقراری ارتباط و دریافت کمک از خیران ایرانی مقیم خارج کشور مواجه شدیم و نتوانستیم از مبادی رسمی نسبت به دریافت این کمکها اقدام کنیم. ولی، موسسات و مراکز خیریهای که از سوی بهزیستی دارای مجوز بودند توانستند با برقراری ارتباط با این خیران به شکل غیررسمی نسبت به دریافت کمکهای خارجی اقدام کنند. هرچند که، میزان این کمکها رقم بالایی را شامل نمیشود ولی، ارتباط و برقراری تعامل با منابع خیران در خارج کشور بیشتر به سمت سازمانها و موسسات خیریه فعال در کشور سوق داده شده و یا خود آنان بهصورت مستقل عمل میکنند و از سوی دیگر، کمکهای خارجی در اجرای برنامههای مبارزه با موادمخدر، کمک به بیماران و نیز برنامههای حمایتی دیگر در لیست آمارهای کمکهای خارجی قرار نمیگیرند. هرچند، سازمان بهزیستی از نعمت این کمکها تا حدود زیادی بیبهره بوده است.
یکی از ماموریتهای بهزیستی توانمندسازی افراد است، شما مسئول اجرای این برنامه در سازمان بهزیستی هستید، در این بخش به نظر میرسد موفقیت چندانی خصوصا در حوزه معلولان نداشتهایم و درصد افراد بیکار در این حوزه نسبت به دیگر بخشها بسیار بالاست و این درحالی است که بر اساس قانون باید سه درصد از سهمیه استخدام هر دستگاه به معلولان اختصاص یابد که این اتفاق رخ نداده است، چرا این موضوع هنوز یکی از نقاط چالشبرانگیز در مجموعه تحت پوشش بهزیستی است؟
اشتغال موضوعی پیچیده و نیازمند مشارکت همه بخشها و سازمانها و دستگاهها برای اجرای کامل آن است و درصد بیکاری بالا در جهان و ایران نیز خود موید این است که بازار کار با مشکلات جدی روبهرو شده و این مشکلات هنگامی دوچندان میشود که با جامعهای به نام معلولان نیز برخورد داشته باشیم که فرصتهای شغلی برای بسیاری از آنان محدود و گاه غیر قابل ایجاد است. این موضوع را قبول داریم که درصد بیکاری در میان معلولان بالا و تا چند برابر نرم کشوری است اما باید این موضوع را درنظر داشت که برخی از معلولان بهدلیل شدت بالای معلولیت خود قادر نیستند کار کنند و به همین دلیل همواره در لیست افراد بیکار قرار میگیرند و یا اینکه بهدلیل پرداخت یارانهها به افراد (هر چند اندک)، این حس در فرد ایجاد شده است که دیگر نیاز به کارکردن ندارد و دستگاههای حمایتی و دولت بهصورت مستمر از او حمایت میکنند درحالی که باید با تغییر این نگاه چه در میان معلولان وچه در میان کارفرمایان و نیز ایجاد مشوقها و انگیزهدهی به صاحبان حرف و مشاغل مختلف، از آنان خواست درجهت ایجاد اشتغال برای افراد تحت پوشش بهزیستی اقدام کنند که در این زمینه، بهزیستی پرداخت تسهیلات بانکی، پرداخت سالانه یک میلیون و 400 هزار تومان حق بیمه تامیناجتماعی و برخی دیگر از خدمات را به این قبیل از کارفرمایان ارائه میکند که این اقدام میتواند گام مهمی در ایجاد اشتغال برای افراد که اولین گام در توانمندسازی آنان محسوب میشود، باشد.
با این دست از معلولان که نمیتوانند کار کنند چه برنامهای دارید تا در آینده معیشت آنان تامین شود؟
برای این گروه پیشنهاد داریم که دولت با حذف چند دهک از دریافتکنندگان یارانهها، منابع کسبشده را بهمنظور افزایش مستمری این افراد که اینک حداقل 40 و حداکثر 70 هزار تومان است را افزایش و از سوی دیگر با رایگان نمودن خدمات درمانی مورد نیاز آنان به این گروه توجه ویژهای نشان داده و نسبت به پرداخت حق بیمه آنان اقدام کند تا در آینده بخشی از معیشت این افراد تامین و بتوانند حداقل نیازهای خود را تامین کنند چراکه در غیر اینصورت، سازمان بهزیستی برای تامین حداقلهای مورد نیاز جامعه هدف خود و رساندن آنان به توانمندی مورد قبول حداقل به افزایش چهار برابری بودجه خود معادل چهارهزار میلیارد تومان نیاز دارد که این موضوع با توجه به وضعیت اقتصادی کشور و منابع دولت امکانپذیر نیست و از اینرو، همانگونه که قبلا نیز گفتم باید سهم خیران در اجرای برنامههای بهزیستی از 20 درصد فعلی به 80 درصد افزایش یابد تا شکل خدماتدهی به جامعه هدف بهزیستی نیز از مطلوبیت برخوردار شود. معتقدیم در این بخش کارهای بسیار بزرگی به انجام رسیده ولی تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله داریم که از بابت این فاصله از همه مددجویان تحت پوشش خود عذرخواهی میکنیم.
منبع: سلامت نیوز